Symbol dwóch gołębic
Symbol pary gołębic siedzących na brzegu kielicha można odnaleźć w wielu kulturach. Pojawia się na płaskorzeźbach, ceramice, tkaninach i mozaikach. Zachowały się przedstawienia tego motywu z czasów greckich i rzymskich, ale powszechnie przyjmuje się, że jego pochodzenie jest fenickie, związane z kultem bogini Astarte. Słynna mozaika czterech gołębic z willi cesarza Hadriana, zbudowanej po 124 r. w Tivoli, niedaleko Rzymu, była prawdopodobnie wzorem dla przedstawienia dwóch ptaków na mozaice w jednym z pierwszych kościołów chrześcijańskich Rawenny – mauzoleum Galli Placydii. To właśnie ta mozaika stała się bezpośrednią inspiracją dla logotypu Światowej Wspólnoty Medytacji Chrześcijańskiej.
Uderzająco głębokie echo tego bogatego symbolu odnajdujemy w starożytnej hinduskiej upaniszadzie Mundaka. Pojawia się w niej dusza uwikłana w materię wędrująca przez cykl życia oraz dusza będąca tylko obserwatorem:
„Dwa ptaki, nierozłączni towarzysze,
Na tym samym drzewie przebywają,
Jeden z nich zjada słodkie owoce,
Drugi patrzy, nie spożywając niczego”.
(tłum. Maria Kudelska)
Występująca tu symbolika jest archetypowa. Symbole ze swej natury niosą w sobie energię i uwalniają znaki wewnętrznej rzeczywistości, którą wszyscy dzielimy. Interpretacja poetycka jest jedynym sposobem ich odczytywania, gdyż nie posiadają żadnej wartości faktograficznej, służą jedynie do pobudzenia duszy. Symbolika dwóch gołębic to ponadkulturowa metafora, mówiąca o tym, że tego, co święte, sacrum, doświadczamy wyłącznie przez uczestnictwo w codzienności, nie poprzez wiedzę ale przez osobiste doświadczenie.
Woda jako siła dająca życie symbolizowała w starożytności żeńską zasadę natury, związaną z fazami księżyca. W ikonografii chrześcijańskiej ma ona wymowę mistyczną, przywołując skojarzenia ze śmiercią, narodzinami i oczyszczeniem w wodach chrzcielnych. Pełniąc funkcję rytualną, zawsze oznacza płodność i zmartwychwstanie. Jako nektar była greckim napojem nieśmiertelności, jako wino stała się w symbolice chrześcijańskiej krwią Chrystusa.
W mitologiach skrzydlate istoty stanowią duchowych posłańców. Mitologia grecka uczyniła gołębicę ptakiem bogini Wenus – ptakiem miłości. W Indiach gołąb miłości i pokoju jest symbolem duszy, w Chinach zaś – małżeńskiej wierności i długiego życia. Dla chrześcijan gołębica stała się symbolem Ducha Świętego, a w sztuce chrześcijańskiej siedem darów Ducha Świętego przedstawiano jako siedem gołębic, siedzących na drzewie życia lub pijących ze źródła życia wiecznego.
Kielich jest odniesieniem do samego Chrystusa i obrazuje tajemnicę ofiary będącej sercem Eucharystii, gdy Syn w akcie obejmującym całe stworzenie daje siebie Ojcu w miłości Ducha Świętego.
Dualizm wpisany w motyw dwóch ptaków, jednego pijącego wodę z kielicha i drugiego szczęśliwie siedzącego na jego krawędzi, przywołuje również ewangeliczne siostry Martę i Marię – dwie nierozłączne towarzyszki w życiu tych, którzy wielbią Boga w działaniu i w Duchu.
Symbol gołębic w logotypie Światowej Wspólnoty Medytacji Chrześcijańskiej ukazuje głęboki związek między tym, co aktywne, a tym, co kontemplatywne w życiu każdego człowieka. Jego metaforyka wskazuje na to, co uniwersalne i jednocześnie głęboko chrześcijańskie.
Polly Schofield
Montreal, Kanada
fot. Jan M. Bereza OSB